Przejdź do głównych treściPrzejdź do wyszukiwarkiPrzejdź do głównego menu
poniedziałek, 4 listopada 2024 19:02
Reklama
Reklama

Wśród chat i opłotków

W 1920 r. Kazimierz Moszyński (1887-1959) – polski etnograf, etnolog i slawista – opublikował tekst (był drukowany w kilku odcinkach) w czasopiśmie "Teka Zamojska". Nosił tytuł "Budownictwo ludowe w okolicy Zamościa". To fascynująca opowieść o świecie, który przeminął.
Wśród chat i opłotków

Autor: ze zbiorów Adama Gąsianowskiego

W roku 1911 zwiedzałem południową część Lubelskiego, położoną między Szczebrzeszynem, Józefowem, Komarowem, wsią Dubem i Starym Zamościem; zwiedzałem ją wszerz i wzdłuż, poznając prawie każdą wieś przydrożną (...) – pisał Kazimierz Moszyński. "Kraj ten zamieszkany jest przez Rusinów i Polaków; pierwsi jednak są zupełnie spolszczeni i zaledwie w kilku wsiach (Dub, Śniatycze, Cześniki i Siedliska) mówią jeszcze po chachłacku (była to polsko-ukraińska gwara – przyp. red.)".

Nasi włościanie żyli biednie, ale według Moszyńskiego raczej schudnie. 

Chaty w miejskiej sukience

"Sioła zamojskie są najczęściej gęsto skupione i ciągną się dwiema równoległemi ścianami wzdłuż drogi" – pisał uczony. "W niektórych okolicach, jak w Majdanie i Cześnikach, chaty stoją jak w lesie, w gęstych koronach wierzb i wisien, innych drzew jest mniej: najczęściej jednak wsie są prawie zupełnie ogołocone z sadów: nagie i puste. Czystość i ład, prócz ogromnej wsi Wielączy, panuje prawie wszędzie". 

Budynki wydawały się solidne. Na całym terenie, który udało się uczonemu zwiedzić stała tylko jedna kurna chata (w Niewirkowie). Moszyński pokusił się o klasyfikację owych wiejskich zabudowań. Chaty podzielił na dwa typy, które różniły się "szatą zewnętrzną". Takie budynki w okolicach Zamościa, Starego Zamościa, Krasnobrodu i Komarowa miały ściany wylepione gliną i biało pomalowane. Ich drzwi były "wykrojone" po środku i ozdobione gankiem. 

W takich chatach sień nie była budowana nie "w samym środku lica", lecz "nieco z boku". W Kosobudach i Wólce Wieprzeckiej bielona izba zajmowała prawą stronę "lica", a niebielona komora znajdowała się po stronie lewej. Nie stało się to jednak regułą, bo np. w Wielączy było... odwrotnie. 

Jak na Podhalu 

Uczony stwierdził, że zamojskie chaty nie były w tym czasie zdobione. Jego uwagę zwróciły jednak ich malowane ocapy okienne. Były one najczęściej niebieskie lub brunatne, ale także oliwkowe, wiśniowe, a w miejscowości Dub malowano je na czarno. W Kosobudach i Wólce Wieprzeckiej zauważył też inny, dość nietypowy zwyczaj. Mieszkańcy tych wsi nie bielili ścięć wystających bierwion zrębu. 

Więcej o wyjątkowym budownictwie na Zamojszczyźnie na początku XX wieku przeczytają Państwo w najnowszym numerze Kroniki Tygodnia i e-wydaniu. 


Podziel się
Oceń

Napisz komentarz
Komentarze

 

 

ReklamaBaner reklamowy Goldsun - Fundacja Czysta Dotacja
Reklama
KOMENTARZE
Autor komentarza: kdfsdTreść komentarza: Wyjątek! Volvo a nie Audi! Widać, że przyjezdny.Data dodania komentarza: 4.11.2024, 11:35Źródło komentarza: Warszawiak piratował pod Hrubieszowem. Sporo kosztowała go szaleńcza jazdaAutor komentarza: BrawoTreść komentarza: Wszystko co dane będzie odebrane dla weaszego dobra lub sprzedane braciom Niemcom i słuPOm.Data dodania komentarza: 4.11.2024, 08:01Źródło komentarza: Co dalej z 800 plus? Jest decyzja w sprawie przyszłości świadczeniaAutor komentarza: BrawoTreść komentarza: Patologia Oszustów zabierze teraz im garki czajniki i inne kuchenne przedmioty otrzymane od niedobrego PIS i POsadzą na dołek.Data dodania komentarza: 4.11.2024, 07:57Źródło komentarza: Gmina Mircze: Gospodynie z Kryłowa działają od pół wiekuAutor komentarza: mieszkaniec województwaTreść komentarza: Dokładnie wyborca, jak podnosili sobie pensyjki to cicho sza o temacie, a teraz minęło pół roku od wyborów i się obudzili żeby sięgać do kieszeni ludzi którzy z roku na rok biednieją przez te wszystkie opłaty i ciągłe podwyżki. Radzę przyjrzeć się jaka opcja jaki radny zagłosuje za.Data dodania komentarza: 4.11.2024, 07:46Źródło komentarza: Ceny w górę. Podwyżki za śmieci w kolejnych miastach. I końca nie widaćAutor komentarza: NormalnyTreść komentarza: Porażka to jest twoja ortografia panie burak. Ty się lepiej po tym twoim "mugłbym" nie podpisuj Polak bo wstyd.Data dodania komentarza: 3.11.2024, 22:46Źródło komentarza: Mateusz Morawiecki i Przemysław Czarnek wizytowali szpital w Tomaszowie Lubelskim [ZDJĘCIA]Autor komentarza: NormalnyTreść komentarza: Oj panie burak dzień w którym pasożytom socjalnym takim jak ty zabiorą cały socjal będzie najpiękniejszym dniem mojego życia.Data dodania komentarza: 3.11.2024, 22:38Źródło komentarza: Co dalej z 800 plus? Jest decyzja w sprawie przyszłości świadczenia
Reklama