zamojszczyzna

Obrona splamionego honoru obrażonych dżentelmenów czy np. zszarganej czci niewieściej wymagała w dawnej Polsce... krwi. Nie chodziło się z takimi sprawami do sadów. Tę rolę pełniły pojedynki. Były one traktowane jako "instytucye społeczne", zastępujące sądową sprawiedliwość. Nie wszystkim się to podobało.

Zaniepokojony obywatel opisał nam warunki panujące w jednej z masarni na Zamojszczyźnie. Jest nimi wstrząśnięty. Dlatego swoje pisemne zawiadomienie wysłał także do lubelskiego sanepidu, zamojskiej Państwowej Inspekcji Pracy, rzecznika konsumentów, do lubelskiej policji, urzędu skarbowego oraz czterech gazet.

"Zaczółem pisać tylko o sobie, i jak już się bardzo zamyślałem, to aż mi dziwno, że jakby do pomocy, przybył mi mój dawny ból i swojem zipaniem w kolanach jakby mi chce pomódz myśleć" – tak zaczynał opis losów swojej rodziny (w latach 30. ub. wieku) pewien współwłaściciel gospodarstwa piętnastomorgowego w woj. lubelskim. "E, jak tak, to we dwóch zacniemy od dziadka i z co więksego do dziś opisemy".

"Sznury wozów. Na wozach ludzie i cały ich dobytek... Wygnano ich z siedzib, a siedziby spalono. Nie dano pozostać, choćby przy zgliszczach" – pisał 11 sierpnia 1915 r. Józef Wasercug, znany żurnalista "pism codziennych i perjodycznych". "A kiedy chłop polski stanął na progu izby, rozpostarł ręce i z miejsca nie ruszał, pchano go bagnetem kozackim na poniewierkę, na zmarnowanie".

Dopiero pod koniec lat 40. i na początku 50. ub. wieku turystyka rodzinna po raz pierwszy stała się zjawiskiem masowym. Związek Samopomocy Chłopskiej organizował wówczas niezliczone wycieczki dla rolników i ich rodzin. Pokazywano im "dynamiczny rozwój kraju". Jeżdżono do odbudowywanej z gruzów Warszawy, Nowej Huty czy na poznańskie targi. Odwiedzano też wystawy czy np. teatry (słynna była np. akcja "PGR-y do teatru").

W 1920 r. Kazimierz Moszyński (1887-1959) – polski etnograf, etnolog i slawista – opublikował tekst (był drukowany w kilku odcinkach) w czasopiśmie "Teka Zamojska". Nosił tytuł "Budownictwo ludowe w okolicy Zamościa". To fascynująca opowieść o świecie, który przeminął.

Odra znowu stała się groźna. Tylko w ub. roku na Ukrainie zanotowano prawie 3,5 tys. przypadków zachorowań na tę zakaźną chorobę. To o ponad dwadzieścia razy więcej niż rok wcześniej! W tym roku odra za naszą wschodnią granicą także nie odpuszcza. Do ukraińskich szpitali trafiło m.in. kilkanaścioro dzieci, które, jak donosiły media, były w stanie ciężkim. Czy mamy się czego obawiać?

Bolesław Anc był dziarskim powstańcem styczniowym. Walczył m.in. na Kujawach, a potem w woj. krakowskim i na Lubelszczyźnie. Przez wiele lat marzył o tym, aby zebrać swoje wspomnienia, ale jak pisał "tułacze życie" mu na to nie pozwalało. W 1898 r. jednak "rzucił się na papier". Powstało wówczas wiele jego relacji i szkiców. Znaleźliśmy w nich wątki dotyczące Zamojszczyzny.

Jakiś czas temu pod Tyszowcami gruchnęła wieść, że córka jednego z gospodarzy będzie miała męża z Ameryki. Jedni się cieszyli, inni zazdrościli. Wszystko wyjaśniło się podczas wygłaszania zapowiedzi w kościele. Kawaler – owszem – był z Ameryki, ale tej pod Mirczem... Czy wiesz, skąd się wzięła nazwa Twojej miejscowości?

Rodzinne historie: pełne skarg na temat kolejnych, przewalających się wojen, biedowania, harówki w polu. To także opowieści o twardym... chłopskim karku, który nie tak łatwo było zaborcom, dziedzicom i niestety także polskim urzędnikom ugiąć, przetrącić. W latach 30. ub. wieku Instytut Gospodarstwa Społecznego wydał "Pamiętniki chłopów". To wstrząsające źródło wiedzy o historii naszej wsi.

Jest osobą niezwykle ciepłą, życzliwą. Emilia Kozłowska z domu Nowaczek opowiedziała nam o zwyczajach wigilijnych w Suchowoli-Kolonii (gm. Adamów), swoim wojennym weselu, okupacyjnych losach mieszkańców rodzinnej miejscowości oraz m.in. sławnych butach suchowolakach.

Znalazcy myśleli, iż odkryli skarb. I tak było. Miał on jednak inny wymiar niż sobie początkowo wyobrażano... W 1930 r. na polu Michała Worobieja, gospodarza z miejscowości Miedniki (gmina Uchanie) wykopano coś dziwnego. Była to skrzynia wykonana z pięciu kamiennych płyt o grubości ok. 20 cm. Jak się potem okazało znalezisko miało kilka tysięcy lat!

Ekologiczne gospodarstwa mogą być szansą dla zamojskiego rolnictwa. Ten trend widać ostatnio np. w gminie Szczebrzeszyn. Konsumenci także powinni zadbać o to, żeby na naszych stołach znalazło się tylko to, co rzeczywiście nas wzmocni. Wszystko zatem przed nami!

W takie potworne zbrodnie nadal trudno uwierzyć. 11 grudnia 1942 r. Niemcy otoczyli Kitów (gm. Sułów) i zamordowali 168 żyjących tam, spokojnych mieszkańców. Ofiary egzekucji dobijali (skacząc po nich) okrutni, niemieccy koloniści z pobliskiego Nawozu. Z masakry ocalała tylko jedna dziewczynka, która wydostała się... spod trupa swojej mamy.

Wygląda na to, że za jakiś czas pomkniemy po torach znacznie szybciej. Jak zapowiada PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. pociągi pasażerskie na trasie z Zamościa do Lublina będą pędzić nawet z szybkością 120 kilometrów na godzinę!